شهر سامرا چهارمين شهر مقدس عراق است.ساختمان اين شهر که در 124 کيلو متري شمال بغداد و در سمت شرق رودخانه دجله قرار گرفته،به سال 221 ه.باز مي گردد.در اين سال محمد المعتصم بالله فرزند هارون الرشيد پايتخت خلافت را از شهر بغداد به سامرا منتقل ساخت و تا سال 256 ه.هشت خليفه از اين شهر حکمراني و خلافت نمودند.در اين سال المعتمد علي الله عباسي بار ديگر به بغداد باز گشت و آنجا را پايتخت خلافت قرار داد.



سامرا طي مدت سه دهه پايتختي،توسعه فراواني يافت و تعداد زيادي از کاخها و تفريح گاهها و مساجد در اين شهر ساخته شد.آنچه امروزه بر اهميت اين شهر مي افزايد،قرار داشتن بقعه پاک دو امام معصوم و برخي از افراد خانواده ايشان مي باشد.



حرم مطهر امام دهم حضرت علي بن محمد الهادي عليهما السلام (تاريخ شهادت:سال 254 ه.) و امام يازدهم امام حسن بن علي عسکري عليهما السلام (تاريخ شهادت:260 ه.) قلب شهر امروزي را تشکيل مي دهد،اين بقعه در دوران زندگاني دو امام عليهما السلام خانه مسکوني آنان بود،و پس از شهادت در آنجا دفن شده اند.نخستين ساختمان برآرامگاه آنان،از قرن چهارم هجري است که تا کنون همواره تجديد و ترميم شده و توسعه يافته است.اين حرم مطهر داراي گنبدي است که يکي از بزرگترين گنبدها در جهان اسلام است،محيط اين گنبد طلايي عظيم،68 متر است که در آن 72 هزار کاشي طلا به کار رفته است.در دو سمت اين گنبد دو گلدسته طلايي زيبا قرار دارد که هر يک داراي 36 متر طول است.



گنبد کنوني در سال 1200 ه.بر جاي گنبد کهني که ناصر الدوله حمداني در سال 333 ه.آن را ساخته بود بنا گرديد.در زير گنبد حرم مطهر،ضريح نقره اي زيبايي قرار دارد که ساخته هنرمندان اصفهاني در سالهاي دهه 60 ميلادي است.درون ضريح آرامگاه دو امام معصوم و«حکيمه خاتون »دختر حضرت جواد و عمه امام عسکري است که شاهد ولادت امام زمان «عج »بوده است.اين بانو زني پرهيزکار و مورد احترام چهار امام معصوم بوده است و ديگري «نرگس خاتون »همسر امام حسن عسکري عليه السلام و مادر امام زمان است.



درون حرم و قسمتهايي از رواقها به طرز زيبايي آينه کاري شده و از يادگارهاي ملک فيصل اول پادشاه هاشمي عراق است و به وسيله ايواني فراخ و سقف دار به صحني که گردا گرد حرم را فرا گرفته راه مي يابد.از ويژگيهاي اين صحن آن است که فاقد حجره مي باشد.در زاويه شمال غربي صحن مطهر،مجموعه اي متشکل از صحن و ايوان و مسجدي بزرگ با گنبدي کاشي کاري شده قرار دارد که به «مجموعه غيبت »مشهور است.در زير اين مجموعه زير زميني است که به «سرداب غيبت »شهرت دارد،و نيز اين مجموعه بخشي از خانه مسکوني حضرت عسکري بوده است که در اين زير زمين به عبادت مي پرداخته و پس از او محل اقامت امام زمان عليه السلام بوده است.اين محل از دير باز مورد توجه شيعه بوده است و ازآن جهت که عبادتگاه سه امام بوده،از قداست و احترام ويژه اي برخوردار است.گفتني است که به وسيله پله هايي مي توان به زير زمين رسيد.فضاي اصلي و کهن زير زمين عبارت است از تالاري مربع مستطيل به ابعاد 3×5 متر.در شرق اين تالار فضايي است که پنجره اي از چوب دارد و محل عبادت امام عليه السلام بوده است.



پنجره اين نماز خانه يکي از با ارزشترين قطعات باقي مانده از دوران عباسيان است و داراي کتبيه اي کهن مي باشد.اين پنجره به دستور الناصر لدين الله عباسي (که از خلفاي علاقمند به اهل بيت عليهم السلام بود) در سال 606 ه.ساخته شده است.در کاشي کاري درون اين بقعه نام ناصر الدين شاه قاجار ثبت شده است که در سفر عتبات خود به زيارت اين جايگاه تشرف يافته است.



خدام سرداب در داخل اين بقعه کوچک حفره اي تعبيه کرده اند و از آن به زائران خاک مي دهند که فاقد هر گونه توجيه و دليل شرعي است،کاشيکاريهاي صحن و سر درهاي ورودي از دوره قاجاريه است.