اشاره: بيش از هزار سال است که مسجد مقدس جمکران ميعادگاه منتظران و سجده گاه مشتاقان کوي مهدي، عليه السلام، است. و هر شب چهارشنبه هزاران عاشق دلسوخته ازگوشه و کنار ايران اسلامي و ديگرکشورها به اين مسجد رو مي آورند تاشايد نشاني از آن يار غايب از نظربيايند.



به منظور فراهم آوردن امکان ارتباط گسترده تر خوانندگان موعودبا مسجد شريف جمکران بر آن شديم که در هر شماره صفحاتي را به اين مسجد اختصاص دهيم.



مطالبي که در اين صفحات درج مي شود همگي توسط معاونت فرهنگي مسجد مقدس جمکران تهيه وتدوين شده و در اختيار علاقه مندان موعود قرار گرفته است.



کلام نور

فانا يحيط علمنا بانبائکم ولايعزب عنا شئ من اخبارکم.....



علم ما به اخبار شما احاطه دارد وچيزي از آنها بر ما پنهان نمي ماند.... (1)



اين عبارت قسمتي از توقيعي است که در اواخر صفر سال چهارصد و ده هجري قمري خطاب به عالم بزرگ شيعه ابوعبدالله محمدبن محمدبن نعمان بغدادي معروف به شيخ مفيد از ناحيه مقدس امام زمان، عجل الله تعالي فرجه، صادر شده است. در ضمن اين عبارت به نکات ارزشمندي از جمله مساله ماهيت علم امام و کم و کيف آن و اشراف کامل حضرت بقية الله، عجل الله تعالي فرجه، بر تمام امور مردم دردوره غيبت و ... اشاره مي شود.



در مورد علم امام اگر چه شيعه وسني بالاتفاق معتقدند که يکي ازشرايط امام برخورداري از علم وآگاهي کافي نسبت به کليه اموري است که مردم و جامعه به آن نيازدارند، با اين همه چون در تبيين منزلت امام و تعريف اصل امامت ديدگاههاي متفاوتي دارند يعني دانشمندان اهل تسنن امامت را يک مقام اجتماعي مي دانند، نظير آنچه که در بين تمام ملل از ديرباز به شيوه هاي مختلف رايج است که درهر يک از آنها فرد خاصي، با شرايطمخصوصي، با توجه به ويژگيهاي فکري و فرهنگي حاکم بر آن جامعه زمام امور را به دست مي گيرد و درچارچوب اصول و مقررات و قوانين پذيرفته شده اجتماعي به اداره امورجامعه مي پردازد.



اما بر طبق ديدگاه شيعيان، امامت يک منصب الهي است و امام جانشيني پيامبر را برعهده دارد و در نتيجه تمام مسئوليتهاي پيامبر بجز دريافت وحي متوجه اوست بر اين اساس اوبايد معصوم از خطا و گناه و اعلم به تمام امور ديني و دنيوي باشد تابتواند با توجه به واقعيات نظام هستي و مصالح افراد، کليه نيازهاي مادي ومعنوي آنها را برآورده نمايد. لذاپيروان اين دو مکتب در مقدار و نوع وکيفيت علم امام، نظر يکساني نمي توانند داشته باشند چون بر طبق تعريفي که علماي اهل سنت از امام ارائه مي دهند برخورداري از مقدارمتوسط علم و آگاهيهاي رايج که افراد عادي هم از آن برخوردارندبراي انجام اين مسئوليت کفايت مي کند. ولي وقتي از اين منظر به مجموعه روايات موجود در متون شيعي نگاهي مي اندازيم به چندين دسته از روايات در زمينه توصيف ويژگيهاي والاي علوم ائمه اطهار،عليهم السلام، برمي خوريم. به عنوان مثال در «اصول کافي » در بابي تحت عنوان «ان الائمة يعلمون علم ما کان ومايکون و انه لايخفي عليهم شي ء»رواياتي آورده شده است که در آنهابتصريح بيان مي شود که ائمه،عليهم السلام، به همه اموري که پيش از اين اتفاق افتاده است و يا بعد از اين به وقوع خواهد پيوست آگاهند وچيزي بر آنان مخفي نمي ماند و يا درجلد بيست و ششم «بحارالانوار» درصفحات صد و نه به بعد در ضمن حدود بيست روايت بيان شده است که امام نسبت به همه آنچه در آسمان و زمين و بهشت و جهنم تا قيامت واقع مي شود علم دارد و چيزي نيست که ائمه، عليهم السلام، به آن آگاه نبوده باشند و همچنين دربابهاي هشت و نه اين جلد ازبحارالانوار در ضمن چند روايت ديگر آمده است که ائمه اطهار،عليهم السلام، به همه احتياجات واعمال بشر و احوال شيعيان آگاهي کامل دارند و حتي به آنچه که در دل آنها مي گذرد اطلاع پيدا مي کنند.



در اين قسمت از توقيع مبارک حضرت امام عصر، عليه السلام،ضمن آنکه به اين حقيقت که علم امام از نظر کم و کيف قابل قياس با علوم عادي رايج نيست تاکيد مي شود. درعين حال به يکي از پرسشهاي وشبهات موجود در زمينه مساله غيبت که براي بعضي از افراد پيش آمده است، پاسخ داده شده است. توضيح آنکه بعضي از افراد به خاطر فاصله گرفتن از معارف اهل بيت،عليهم السلام، بغلط معتقد شده اند که در دوره غيبت مردم به طور کلي ازبرکات وجودي امام، عليه السلام،محروم مي شوند و رابطه آنها بکلي باحجت الهي قطع مي گردد.



لذا حضرت امام زمان، عجل الله تعالي فرجه، با اين عبارت مختصر برهمگان اعلام مي نمايند که چنين ديدگاه و اعتقادي باطل و بي اساس است چرا که ما از همه اعمال واخبارآنها با خبر هستيم و بر آن نظارت داريم و حتي در همين توقيع در ادامه مي فرمايند:



فليعمل کل امر منکم بما يقرب به من محبتنا و يجتنب ما يدنيه من کراهتنا و سخطنا...



بنابراين هر يک از آنها بايد به کاري بپردازند که آنان را به دوستي ومحبت ما نزديک مي سازد و از اموري که موجب ناراحتي و ناخشنودي مامي شود پرهيز نمايند.



در کل اين عبارات بخوبي دلالت مي کند که امام عصر، عجل الله تعالي فرجه، بر رفتار و کردار مردم در دوره غيبت هم همانند زمان حضور اشراف کامل دارند.



بر اين اساس مفاد بسياري ازروايات اين است که غيبت آن حضرت به معني معلوم نبودن مکان شريف شان براي بيشتر مردم است و اين بي خبري اکثريت از مکان و کيفيت زندگي آن حضرت هرگز دليل بر نبودايشان در بين مردم نيست. در ضمن در روايات مختلف از جمله در ذيل روايتي از امام صادق، عليه السلام،وارد شده است که: يشهدالمواسم يري الناس و لايرونه. (2)



آن حضرت همه ساله در مراسم حج شرکت در حالي که او همه مردم را مي بيند ولي آنها او را نمي بينندو يا در بعضي از تعابير هست که:



فيري الناس و يعرفهم و يرونه ولايعرفونه. (3)



آن حضرت مردم را مي بيند و آنهارا مي شناسد اما مردم هرچند او رامي بينند ولي قادر به شناخت اونيستند.



نتيجه آنکه هر فرد مسلمان با علم به اين واقعيت که اخبار همه رفتارها وعملکردهايش به امام زمان ، عجل الله تعالي فرجه، رسانده مي شودو به طور طبيعي آن حضرت ازمشاهده اعمال خوب و شايسته شيعيان خوشحال و از اعمال ناشايست آنها ناراحت مي گردند لذاهمواره تلاش مي کند که کارهاي او به گونه اي باشد که موجبات رضايت وخوشحالي امام، عليه السلام، را فراهم سازد و به عبارت ديگر آگاهي ازاشراف امام، عليه السلام، بر اعمال يکي از عوامل مهمي است که موجب توجه و دقت بيشتر افراد در رفتارهاو کردارهايشان مي شود تا مجموعه آنها در چارچوب مقررات و احکام الهي انجام گيرد در لحظه اي از مسيرحق دور نشوند.



پي نوشتها:

1. بحارالانوار، ج 53، ص 175، ح 16.

2. بحارالانوار، ج 52، ص 156، ح 4.

3. بحارالانوار، ج 52، ص 152.