آسيب شناسي آخر الزمان-1





قرآن کريم در يکي از آيات شريف خود دوره اي را به نام دوره ارتداد براي جوامع اسلامي پيش بيني کرده، مي فرمايد:

يا أيّها الذين آمنوا من يرتدّ منکم عن دينه فسوف يأت اللّه بقوم يحبّهم و يحبّونه أذّلة علي المومنين اعزّة علي الکافرين يجاهدون في سبيل الله و لا يخافون لومة لائم ذلک فضل الله يؤتيه من يشاء واللّه واسع عليم.1

اي کساني که ايمان آورده ايد، هر که از شما از دينش بازگردد چه باک؛ زودا که خدا مردمي را بياورد که دوستشان بدارد و دوستش بدارند. در برابر مؤمنان فروتنند و در برابر کافران سرکش؛ در راه خدا جهاد مي کنند و از ملامت هيچ ملامتگري نمي هراسند. اين فضل خداست که به هر کس که خواهد ارزاني دارد، و خداوند بخشاينده و داناست.

بر اساس اين آيه شريفه و با توجه به برداشتي که علامه طباطبايي (قدس سره) در تفسير الميزان در جلد پنجم (عربي) در توضيح اين آيه شريفه داشته اند و با توجه به رواياتي که از اهل بيت عصمت و طهارت (ع) رسيده است ما مي توانيم پيش گويي هايي براي آينده جوامع اسلامي، از جهت فرهنگي، سياسي و اقتصادي داشته باشيم. از جمله پيش گويي ها اين است که در دوران پاياني عمر زمان و يا به تعبير خود روايات آخرالزمان جوامع اسلامي و مسلمين دچار دو حرکت متعاکس از نظر برخورد با ارزش ها مي شوند.

بر اساس پيش گويي قرآن دوره ارتدادي براي جوامع اسلامي و مسلمين ممکن است رخ بدهد و در نقطه مقابل به جاي افرادي که مرتد شده اند انسان هاي ديگري با خصوصياتي که آيه شريفه يک يک آنها را ذکر مي کند،جايگزين مي شوند. از اين مطلب بر مي آيد که جوامع اسلامي و مخصوصاً جوامعي که از نظر بنيه هاي اعتقادي دچار ضعف هايي هستند يک دوره ارتداد يا برگشت از ارزش هاي ديني را پيش رو خواهند داشت. البته در نقطه مقابل انسان هايي خواهند بود که جايگزين اين انسان هاي مرتد مي شوند.

ارتداد در اينجا به معني برگشت از اصول اعتقادي نيست؛ آنچنان که در فقه مصطلح است. بلکه يک اصطلاح قرآني است که به معني برگشت از ارزش هاست. وقتي که ما مراجعه به روايات اسلامي مي کنيم مي بينيم در آنها هم نشانه هايي بر اين موضوع وجود دارد. بر همين اساس، بحثي تنظيم کرده ايم به نام آسيب شناسي آخرالزمان، يعني آفت هايي که ممکن است گروه هايي از مردم و يا ارزش ها و مقدسات در دوره آخر الزمان گرفتار آن بشوند. به عبارتي وقتي که شما خانواده را و برخورد پدر و مادر و فرزندان را در دوره آخر الزمان از ديدگاه روايات مورد دقت قرار مي دهيد مي بينيد که آسيب ها و آفت هايي در خانواده ها و در ارتباط بين افراد و اعضاء خانواده ممکن است وجود داشته باشد که اگر همه مؤمنين اين آفت ها و آسيب ها را به دقت از ديدگاه معصومين (ع) مورد مطالعه قرار بدهند چند نتيجه براي آنها خواهد داشت .

نتيجه اول اين است که آنها براي اينکه در دامن اين آفت ها و آسيب ها نيفتند براي خودشان نوعي حراست و حفاظت ايجاد مي کنند. نتيجه ديگر اينکه براي آنها زمينه يک نحوه پيش بيني و زمان شناسي فراهم مي شود.

در دوره آخرالزمان بر اساس اين آيه شريفه يک دوره بازگشت از ارزش ها وجود دارد که شما با مراجعه به روايات تفصيل ، تفسير و تبيين اين بازگشت را به دقت مي بينيد. در روايات از يک سو آسيب هايي که در آخرالزمان متوجه مقدسات و ارزش هايي چون امر به معروف و نهي از منکر، قرآن، اذان، برخورد با علما و ... مي شود ذکر شده است. از سوي ديگر آسيب هايي که براي آحاد مردم جامعه؛ مانند علما، حکام، پدر و مادرها، فرزندان، زنان و مردان پيش مي آيد يکي يکي به آنها اشاره شده است.

از ديدگاه ديگر مي توانيم به اين قصه اين جور نگاه کنيم که آسيب هايي ممکن است از نظر اقتصادي، سياسي و اخلاقي و اعتقادي گريبانگير مردم شود که علم به اين آسيب ها نوعي روشني در ذهن انسان ايجاد مي کند، افقي را باز مي کند که باعث مي شود انسان مواظبت هاي جدّي نسبت به خودش داشته باشد و وظيفه خودش را بهتر تشخيص دهد.

حضرت استاد مطهري در کتابي که در باره حضرت مهدي (ع) دارند به همين آيه شريفه اشاره مي کند.

اين آيه شريفه مي فرمايد: اي کساني که ايمان آورده ايد اگر عده اي از شما در پايبندي به اصول و ارزش هاي ديني دچار برگشت و ارتجاع و ارتداد شدند خداوند متعال جانشين مي کند گروه ديگري از مؤمنين که آنها در مرحله دينداري و دين باوري بسيار بسيار قوي و خالصانه عمل مي کنند. گروهي که جانشين شما هستند با اين خصوصيات هستند که »يُحبّهم و يحبّونه«؛ آنها خداوند متعال را دوست دارند و خداوند متعال هم ايشان را دوست دارند که يک پيوند عاطفي دو طرفه بين اين گروه از مؤمنين و خداوند و از طرف خداوند با اين افراد وجود دارد. از خصوصيات ديگري که اينها دارند اين است که در برابر مؤمنين انسان هاي متواضع و فروتني هستند »اذلّة علي المؤمنين« که نشان دهنده ارتباط سالم اجتماعي است که بين اين گروه مؤمنين وجود دارد. صفت بعدي که خداوند متعال براي اين گروه ذکر مي کند مي فرمايد: »أعزّة علي الکافرين«؛ در برابر بيگانگان فکري و در برابر کساني که از نظر فکري انسان هاي سالمي نيستند و در حد کفر و نفاق هستند موضع گيري سخت دارند و هيچ نرمشي در برابر آنها نشان نمي دهند. صفت بعدي اين گروه جانشين اين است که »يجاهدون في سبيل الله«؛ در مسير خداوند متعال از خودشان و از مال خودشان مايه مي گذارند. اينها روحيه جهادي و يا به عبارتي روحيه بسيجي دارند و در مسير خدا از همه موجودي هاي خودشان سعي مي کنند که مصرف کنند. و باز صفت ديگر »و لايخافون لومة لائم«؛ اين چنين افرادي که جانشين گروه مرتد هستند کساني هستند که از سرزنش سرزنش کنندگان و ملامت ها، از هر سويي که باشد ترس و ابايي ندارند و در برابر جنگ رواني که از طرف دشمن به آنها اعمال مي شود مقاومت دارند. بعد نهايتاً خداوند متعال مي فرمايد : »ذلک فضل اللّه يؤتيه من يشاء«؛ اين گروه جانشين با اين خصوصيات کساني هستند که شامل فضل خداوند متعال هستند و بعد مي فرمايد: »والله واسع عليم«.

از اين آيه استفاده مي شود که در آخرالزمان دو گروه مقابل هم قرار مي گيرند: عده اي گرفتار فساد و فتنه دوره آخرالزمان و دچار مشکلات مي شوند و به عبارتي ميکروب هايي که در آخرالزمان وجود دارند در روح آنها نفوذ مي کند و دين آنها را دچار مشکل مي کند و در نقطه مقابل دقيقاً در همان زمان گروه ديگري وجود دارند که آنها در برابر اين حوادث و اين آفات اجتماعي و يا ديني مقاومت و صبوري مي کنند، پايمردي از خودشان نشان مي دهند و آنها مي توانند از زمينه سازان فرج آقا و مولا امام زمان (ع) باشند. بد نيست اين مطلب را خدمتتان عرض کنم به عنوان مژده، مژده اي که شايد براي آنها که معتقد به حرکت در مسير امام زمان (ع) هستند، بشارت بسيار زيبايي باشد و نقطه حرکتي باشد براي اينکه هر چه بيشتر ما در مسير امام زمان (ع) و ترويج فرهنگ اهل بيت (ع) تلاش بيشتري کنيم .

ذيل همين آيه شريفه روايتي است که در چند تفسير؛ از جمله در تفسير الميزان و مجمع البيان هم نقل شده است. در اين روايت آمده است که وقتي اين آيه نازل مي شود سؤال مي شود از پيامبر اکرم (ص) که اين گروه جانشين چه کساني هستند؟ در يک روايت بسيار کوتاه و زيبا که براي همه ايرانيان مؤمن مي تواند اين مژده خير و بشارتي باشد آمده است: پيامبر اکرم (ص) دستشان را بر شانه سلمان زدند و فرمودند »من هولاء«؛ اين گروه جانشيني که کاملاً معتقد و جدي وارد ميدان دين مي شوند و آن آسيب هاي دوره آخرالزمان کمتر مي تواند در آنها نفوذ کند از ايرانياني هستند که معتقد و پا برجا هستند و آنها مي توانند مروج و مؤيد دين در آن مقطعع زماني باشند.

اين شايد خودش جاي بحث مفصل داشته باشد که ما مي توانيم اين آيات و روايات را در کنار هم بگذاريم و شوق دينداري بيشتر و روح فداکاري بيشتر در مسير دين را در جوان هايمان که استعداد دينداري بالاتر و بهتري دارند احياء کنيم. که اين به صورت جداگانه مي تواند مورد بحث قرار بگيرد. فقط به عنوان يک مژده خواستم خدمتتان عرض بکنم که در بعضي از روايات، اين گروه جانشين از نسل سلمان فارسي هستند و يا به عبارتي صحيح تر که امام صادق (ع) فرمودند: »به سلمان، سلمان فارسي نگوييد، سلمان محمدي (ص)بگوييد« و اينها از تبار سلمان محمدي (ص) هستند.

به هر حال اين آيه شريفه خبر مي دهد از اينکه در يک قطعه اي از زمان گروهي از امت اسلامي دچار ارتداد و برگشت از ارزش ها مي شوند و در زندگي هر يک از آنها يکي از آفت ها و ميکروب هاي خاص از نظر اقتصادي، سياسي، اعتقادي و اخلاقي وارد مي شود. گروهي در نقطه مقابل آنها با خصلت هايي که در آيه شريفه ذکر شده وارد مي شوند و پرچم دفاع از دين را بر دوش مي کشند. دقيقاً وقتي که به روايات رجوع کنيم ما در علائم آخرالزمان مي توانيم نشانه هاي دو گروه را يک يک پيدا کنيم. اين گروهي که از اعوان، انصار و ياران حضرت مهدي (ع) هستند چند خصوصيتشان در آيه شريفه بيان شده است. آنها کساني هستند که خدا را دوست دارند و خدا هم آنها را دوست دارد. کساني هستند که در برابر مؤمنين فروتنند در برابر کافرين سربلند و عزيز زندگي مي کنند. کساني هستند که اهل جهاد هستند و نهايتاً کساني نيستند که با جنگ رواني از ميدان بيرون بروند. اين چند خصوصيتي که در آيه شريفه ذکر مي کند. امّا، کساني که حقيقتاً پيرو اهل بيت (ع) باشند نشانه هاي ديگري هم دارند که در روايات به شکل تفصيلي توضيح داده شده است. در مورد گروهي هم که دچار ارتداد مي شوند در روايات نشانه هاي زيادي از ايشان مي بينيم که مي توانيم با مطالعه روايات به خصوصيت اخلاقي و نشانه هاي تفصيلي اين گروه پي ببريم.

مراد ما از بحث آسيب شناسي دوره آخرالزمان اين است که ما بياييم آن افرادي را که در آخرالزمان دچار ارتداد از ارزش ها مي شوند به تفصيل طبقه بندي کرده و به خصوصيات آنها پي ببريم.

در روايات بر اين مطلب تأکيد شده که آن آسيب ها و آفت هايي را که در آخرالزمان وجود دارد بشناسيد؛ زيرا اگر آنها را نشناسيد ممکن است دامن شما را هم بگيرد. لذا اگر ما چنين مطالعه تفصيلي داشته باشيم مي توانيم جايگاه خودمان را مشخص کنيم که: آيا ما از کساني هستيم که نشانه هاي ارتداد از ارزش ها در زندگي آنها آشکار است يا از کساني هستيم که جانشين اين گروه مرتد مي توانيم باشيم ؟

بنابراين بحث از مقابله دو گروه در آخرالزمان، که در روايات به آن اشاره شده، از آن رو بر ما لازم است که ما جايگاه خودمان را و وظيفه خودمان را به شکل روشن در اين اتفاقات و وقايعي که ممکن است به شکلي در جوامع اسلامي اتفاق بيفتد يا در حال اتفاق باشد، بدانيم و بتوانيم خودمان را در برابر اتفاق هاي ناگوارش مصونيت ببخشيم و ان شاء الله از کساني باشيم که جزء سربازان و نوکران آقا امام زمان (ع) قرار دارند.

در بررسي آيات و روايات مربوط به آخر الزمان مي توان تقسيم بندي ها و طبقه بندي هاي متفاوتي ارايه کرد. يک تقسيم بندي اين است که ما بر اساس گروه ها و افراد مختلفي که در آخرالزمان دچار آسيب و آفت مي شوند به بررسي روايات بپردازيم؛ يعني وضعيت زنان، مردان، جوانان و... را در آخر الزمان به تفکيک مورد بررسي قرار دهيم. تقسيم بندي ديگر اين است که بر اساس آفت ها و آسيب هاي مختلفي که گريبان گير جوامع اسلامي مي شود، يعني آفت هاي اعتقادي، اقتصادي، اخلاقي و... به بررسي روايات بپردازيم. ان شاء الله در قسمت بعدي مقاله در مورد ويژگي هاي منفي مردان و زنان آخرالزمان بيشتر سخن خواهيم گفت.

... ادامه دارد

1. سوره مائده، آيه 54.