يعني چون خداوند ابراهيم (ع) را مبتلا به بلاهائي نمود؛ و به کلماتي امتحان فرمود؛ پس ابراهيم (ع) از عهده تمام آنها برآمد، خداوند فرمود، ما تو را براي پيشوائي و آقائي مردم نصب نموديم؛ ابراهيم (ع) گفت خدايا همه ي ذريه مرا پيشوائي ده؛ فرمود کساني که ستمکار و اهل معصيت مي باشند براي اين امر قابل نيستند، و بدين مرتبت نائل نخواهند شد، خدا در اين آيه ابراهيم (ع) را مدح مي کند، که هر امتحاني فراهم شد؛ از عهده برآمد، مانند آنکه بر آتش نمروديان صبر کرد با بت پرستان و پرستش کنندگان ستاره و ماه و آفتاب با جديت تمام مجادله؛ و طرفيت نمود: و آنکه هاجر و اسماعيل را با آن محبتي



[ صفحه 17]



که با ايشان داشت به دستور خدا در بيابان سوزان سنگلاخ کنار خانه کعبه به تنهائي رها کرد؛ و با اطمينان کامل ايشان را به خدا سپرد، و آنکه در ذبح فرزند عزيز خود طريق بندگي و فرمانبرداري را به مردمان جهان و فرشتگان آسمان نشان داد؛ که هر يک از اين امتحانات در جاي خود مضبوط است.

اصل

اذ اخترت لهم جزيل ما عندک، من النعيم المقيم، الذي لازوال له و لا اضمحلال، بعد أن شرطت عليهم الزهد، في درجات هذه الدنيا الدنية، و زخرفها و زبرجها فشرطوا لک ذلک

اعراب - قوله اذا اخترت، يحتمل ان تکون اذ ظرفا لقوله جري، او لقوله استخلصتهم، و الا ظهر ان تکون علة لاحدهما، قوله من النعيم، بيان لقوله ما عندک، قوله بعد ان شرطت، ظرف لقوله اخترت، او لقوله استخلصتهم، و هي مضافة الي ان و فعلها المئولتين الي المصدر.

ترجمه - از اين جهت اختيار کردي و برگزيدي براي ايشان بسياري از نعمتهاي پاينده را از جانب خود، که هيچ زوالي و فنائي براي آنها نيست، بعد از اينکه با ايشان عهد بستي، که از رياستهاي اين دنياي پست و مال و زينتهاي آن کناره جوئي کنند، پس ايشان هم اين عهد را از براي تو قبول نمودند.