پدر مهدي کيست؟


در اينجا تذکر اين موضوع لازنم است که در بعضي از منابع اهل سنت، پدر حضرت مهدي «عبد الله» معرفي شده است. [1] در حالي که در منابع شيعه و سنّي اخبار فراواني وجود دارد که مي رساند نام پدر آن حضرت «حسن» - عليه السلام - است. سر چشمه اين اختلاف آن است که در بعضي از روايات اهل سنّت پيرامون ويژگيهاي آن حضرت، اين جمله از پيامبر اسلام نقل شده است: «... يواطئ اسمه اسمي و اسم أبيه اسم أبي....». [2] يعني، اسم او (مهدي) اسم من، و اسم پدرش، اسم پدر من است.

قرائني در دست است که نشان مي دهد جمله اخير يعني «اسم پدرش اسم پدر من است» عمداً يا اشتباهاً از طرف راوي به کلام پيامبر افزوده شده است و در گفتار آن حضرت فقط جمله: «اسم او اسم من است» وجود داشته است. حافظ گنجي شافعي در اين باره مي گويد:

«ترمذي» [3] اين حديث را نقل کدره ولي جمله اخير در آن نيست. [4] نيز «احمد بن حنبل»، که داراي قدرت ضبط و دقت بوده اين حديث را در چند جا از «مسند» خود نقل کرده ولي جمله اخير در آنها نيست. [5] .

«گنجي» اضافه مي کند: در اکثر رواياتي که حافظان حديث و محدثان مورد وثوق اهل سنت در اين باره نقل کرده اند، جمله اخير نيست. فقط در حديثي که شخصي به نام «زائدة» از «عاصم» نقل کرده، اين جمله به چشم مي خورد. و چون «زائده» چيزهايي از خود به حديث اضافه مي کرده است، نقل او اعتباري ندارد.

گواه اين معنا، اين است که راوي اين حديث، شخصي به نام «عاصم» است و حافظ ابو نعيم در کتاب «مناقب المهدي»»، سي و يک نفر از راويان اين حديث را نام برده که همگي آن را از «عاصم» شنيده اند، و در هيچ کدام جمله اخير نيست. و فقط در نقل «زائده» اين جمله به چشم مي خورد که طبعاً در مقابل آن همه روايات، فاقد اعتبار است. [6] .


پاورقي

[1] در بيانيه ياد شده نيز اين منابع پيروي شده است.

[2] سنن ابي داود، بيروت، دار الفکر، ج 4، ص 106، کتاب الفتن و الماحم، کتاب المهدي، حديث 4282 - سيوطي، تاريخ الخلفأ، بغداد مکتبة المثني، ص272.

[3] محمد بن عيسي بن سوره ترمذي متوفاي 279 ه، مؤلف يکي از شش کتاب مشهور و معتبر نزد اهل سنت است.

[4] متن حديث جنين است: قال رسول الله9: لاتذهب الدنيا حتي يملک العرب رجل من أهل بيتي يواطئ اسمه اسمي (سنن ترمذي، بيروت، دار احيأ التراث العربي، ج 4، ص 505، باب 52 (ماجأ في الهدي))، ح 2230 و 2231).

[5] ر. ک به: مسند احمد حنبل، ج 1، ص448.

[6] صافي، ممنتخب الأثر، تهران، مرکز نشر کتاب، 1373 ه. ق، ص 231 - 235 - و موسوعة الامام المهدي، اصفهان،

مکتبة الامام أمير المؤمنين العامّة، ج 1، ص 13 -16 در اين باره احتمالات ديگري نيز داه اند که جهت رعايت اختصار از نقل آنها خود داري شد.