چهره امام مهدي ع درآيينه القاب



القاب ائمه اطهار، عليهم السلام، از آن جمله القاب امام زمان، عجّل اللَّه تعالي فرجه، يکي از راه هاي مهم شناخت خصايل و فضايل آن حجت هاي به حق الهي است.

در اين نوشته تلاش مي شود تا از طريق ارايه توضيح مختصر در زمين7 برخي از لقب هاي حضرت بقيةالله، با ابعاد مختلف ويژگي ها و اوصاف آن حضرت از منظر القابي که براي او تعيين شده است بيشتر آشنا شويم.

براي امام زمان7 اسامي و لقب هاي زيادي ذکر شده است در کتاب نجم الثاقب مرحوم محدث نوري حدود صد و هشتاد و دو نام و لقب و در کتاب نام نامه حضرت مهدي7 به حدود سيصد و ده اسم و لقب آن حضرت اشاره شده است. گفتني است که منشأ اصلي اين نام ها و لقب ها علاوه بر تصريح ائمه اطهار، عليهم السلام، و پيامبر اکرم9 ادعيه و زيارتنامه هايي است که براي امام زمان7 ذکر شده است.

در اينجا به برخي از مهمترين القاب آن حضرت اشاره مي کنيم:

1. مهدي: يکي از مشهورترين لقب هاي امام زمان7 مهدي است. درباره علت ناميده شدن آن حضرت با اين لقب روايت هاي مختلفي ذکر شده است. حضرت امام محمد باقر7 مي فرمايند:

هنگامي که مهدي ما قيام کنند ثروت ها را بطور مساوي تقسيم و در جامعه به عدالت و دادگري رفتار مي کند. هر کس از او اطاعت کند از خداوند اطاعت کرده است و هر کس او رإ؛آ ّّط نافرماني کند از خدا نافرماني کرده است. و آن جضرت را »مهدي« ناميده اند چون به امور پنهان و نهاني هدايت مي گردد.

2 درباره امور نهاني که آن حضرت به آنها هدايت مي شود يا هدايت مي کند با توجه به تعابير روايات نظرات چندي بيان شده است. از آنجا که در دوره غيبت مخصوصاً دوران غيبت کبري در اثر پيدا شدن تبليغات ضدديني و تفسيرها و برداشت هاي نامناسب از احکام دين و نفوذ خرافات و انديشه هاي غلط غيرديني به اصول و تعاليم اصيل اعتقادي مردم دين اصلي و حتي قرآن اصلي را فراموش خواهند کرد. آن حضرت پس از ظهور قرآن اصيل و احکام واقعي اسلام را از لابلاي آنهمه تحريفات و تفسيرهاي نادرست بيرون خواهند کشيد به گونه اي که حتي مردم گمان خواهند کرد که ايشان يک دين و آيين جديدي را مطرح مي کنند به اين مناسبت آن حضرت را مهدي مي گويند.

پيامبر اکرم9 در اين باره مي فرمايند:

دوازدهمين فرزندم به گونه اي غايب خواهد شد که اصلاً ديده نخواهد شد و در اين دوره غيبت وقايع سختي رخ خواهد داد و در نتيجه طولاني شدن اين دوره زماني خواهد آمد که از اسلام جز اسمي و از قرآن جز رسم و خطي اثري باقي نخواهد ماند. در آن موقع خداوند متعال به وي اجازه خواهد داد تا قيام کند آنگاه به وسيله او اسلام را تقويت و تجديد خواهد کرد.

3 بر طبق اين ديدگاه چون حضرت مهدي7 مردم را به حقايق پنهان شده ديني راهنمايي خواهند کرد او را مهدي مي گويند.

ديدگاه ديگر اين است که قائم آل محمد9 را از اين رو مهدي مي گويند که مردم را به اموري که بر آنها پوشيده است راهنمايي خواهد کرد. وي پس از ظهور جهت ارشاد پيروان اديان ديگر کتاب هاي آسماني تحريف نشده آنها را به آنها نشان خواهد داد و از اين طريق آنها را با دين اصيل خودشان آشنا خواهد ساخت و بر اساس همان احکام تحريف نشده آيين خودشان با آنان رفتار خواهد کرد. در روايتي مي خوانيم از جمله کارهاي حضرت امام زمان7 پس از ظهور اين است که وي تورات اصلي و انجيل اصلي و ساير کتاب هاي انبياي گذشته را از يک مخفيگاه خارج خواهد ساخت.

4 ديدگاه ديگر اين است که آن حضرت پس از ظهور مردم را در تمام زمينه هايي که به بيراهه رفته اند ارشاد خواهند کرد تا به راه و شيوه هاي درست دست يابند؛ چون انحرافات دوران غيبت تنها در احکام ديني نيست چرا که در اثر جهل و ناآگاهي در عرصه هاي سياسي، علمي و صنعتي نيز مردم دچار اشتباهات زيادي مي شوند. طرفداران اين برداشت نيز به برخي از روايات که مشتمل بر تعابير خاصي هستند تمسک مي جويند. به عنوان مثال از امام صادق7 روايت شده است که آن حضرت فرمودند:

آن حضرت را مهدي مي گويند چون مردم را به اموري که گم کرده اند هدايت مي کند

5 اين تعبير شامل انحراف سياسي و اقتصادي و فرهنگي و اجتماعي و... نيز مي شود.

نتيجه آنکه مي توان گفت چون امام زمان7 به برکت علم بي نظيري که مردم را در تمام عرصه هاي حيات فردي و اجتماعي و علمي و ديني به راه صحيح هدايت خواهند کرد و آنها را از تمام گمراهي ها نجات خواهند داد به اين مناسبت آن حضرت را »مهدي« مي گويند. البته در برخي روايات نيز به اين نکته هم اشاره شده است که يکي از چيزهاي مخفي که حضرت مهدي7 مردم را به آن هدايت خواهند کرد. ذخاير زيرزميني و معادن است که شايد اين لقب به اين قبيل از عملکردهاي حضرت مهدي7 نيز دلالت داشته باشد.



2. قائم: گرچه همه انبيا و امامان با توجه به شرايطي که در آن واقع شده بودند قائم به حق بودند امّا حضرت مهدي7 را بالخصوص قائم لقب داده اند. وقتي ابوحمزه ثمالي به امام محمد باقر7 عرض کردند:

اي فرزند رسول خدا مگر همه شما اهل بيت قيام کننده به حق نيستيد؟

حضرت فرمودند:

چرا همه ما براي حق قيام مي کنيم.

آنگاه ابوحمزه سؤال مي کند:

پس چرا از بين همه اهل بيت فقط به صاحب الامر7 قائم گفته مي شود؟

حضرت باقر7 مي فرمايند:

موقعي که حضرت سيدالشهداء7 به شهادت رسيدند همه فرشتگان آسمان ها از اين پيشامد ناراحت و متألم شدند. خداوند متعال به منظور دلداري آنها امامان نه گانه از نسل امام حسين7 را به آنها نشان دادند آنگاه که به مهدي آل محمد9 که در آن حال مشغول نماز و نيايش به درگاه حضرت حق بودند رسيدند خداوند متعال فرمودند: اين همان قائمي است که به وسيله قيام او از قاتلان حسين بن علي7 انتقام خواهم گرفت.

6 و امام صادق7 در اين باره فرموده اند:

مهدي7 را به خاطر قيامش براي حق قائم ناميده اند.

7 بر طبق اين قبيل از روايات چون دوازدهمين جانشين پيامبر اکرم9 بزرگترين حکومت و قيام اصلاحي ديني را در طول تاريخ حيات بشر انجام خواهد داد و در سرتاسر حکومت عدل جهاني اسلام را مستقر خواهد ساخت به آن حضرت لقب »قائم« داده شده است.

در اين باره روايت هاي ديگري نيز هست که از بُعد ديگري اين مطلب را مورد توجه قرار داده اند که البته منافاتي با برداشت دسته اول ندارد. بر طبق اين ديدگاه آن حضرت را قائم مي گويند چون سال ها پس از غيبت وقتي که مردم در اثر طول زمان ياد و خاطره آن حضرت را کم کم در اثر مشغول شدن به زينت هاي دنيا فراموش کردند، آن حضرت قيام خواهند کرد و حکومت عدل جهاني را در سرتاسر عالم برقرار خواهند ساخت »قائم« ناميده شده است.

در اين زمينه از پيامبر اکرم9 روايت شده است که آن حضرت فرمودند:

از اين جهت قائم ما اهل بيت را قائم ناميده اند که پس از فراموش شدن نامش قيام مي کند.8

و يا وقتي از امام جواد7 سؤال مي کنند چرا او را قائم مي نامند؟ در جواب مي فرمايند:

زيرا بعد از آنکه نام آن حضرت از خاطره ها فراموش شود و اکثر مفقودين به امامت آن حضرت از دين خدا و اعتقاد به امامت حضرت مهدي7 رويگردان شوند او قيام مي کند.

9 و نقل شده است به محض شنيدن ظهور آن حضرت عده اي خواهند گفت: در طول اين همه سال چگونه ممکن است او زنده مانده باشد بايد تاکنون استخوان هاي او هم پوسيده شده باشد. چطور ادعا مي کند که او قيام کرده است؟ امّا در هر حال آن زماني که شرايط فراهم گردد و به اذن پروردگار عالم او قيام خواهد کرد. عظيمترين انقلاب قابل تصور را رهبري خواهد نمود و قافله بشريت را به سعادت واقعي رهنمون خواهد شد.

ادامه دارد



پي نوشت ها:

1. عقدالدرر، باب 3، ص40؛ اثباةالهداة، ج7، ص110 و 169.

2. منتخب الاثر، ص98.

3. بحارالانوار، ج51، ص29.

4. اثباةالهداة، ج7، ص110.

5. بحارالانوار، ج51، ص28.

6. همان، ص30.

7. معاني الاخبار، ص65.

8. کمال الدين، ص378.