غيبت امام زمان ،در نگاه علي




حضرت علي، عليه السلام، موضوع غيبت را با زمينه سازي بخصوصي مرحله به مرحله مطرح مي نمايند. در مرحله اول پس از تصريح به لزوم وجود حجت الهي در روي زمين مي فرمايند:

... لا تخلوا الأرض من حجة قائم للّه حجته. إمّا ظاهر معلوم و إمّا خائف مغمور...«

زمين هرگز از حجت الهي که براي خدا قيام مي کند خالي نخواهد بود منتهي گاهي [شرايط براي حضور علني او فراهم مي شود و در نتيجه] حجت پروردگار عالم به صورتي که براي همگان شناخته شده باشد در بين آنها زندگي مي کند ولي گاهي [به جهت وقوع انحرافات و پيدايش فساد و تباهي زمينه براي حضور آشکار حجت آماده نمي گردد لذا او] به صورت نهان و ناشناخته به انجام وظيفه مي پردازد.

در روايت ديگر بعد از اشاره به ضرورت وجود امام معصوم در زمين و تبيين مسؤوليتهاي وي اضافه مي نمايند که:

حجت خدا يا ظاهر است و فرمانروايي نمي کند (چون از او فرمانبرداري نمي شود) و يا غايب از ديده ها و پنهان است که مردم در انتظارش به سر مي برند اگر چه جسم و شخص حجتهاي الهي در برهه اي از زمان به جهت ترس يا وجود خطر مخفي باشد ولي دانش آنها از مردم نهان نخواهد بود و آداب ايشان در قلبهاي مؤمنان استوار و ثابت خواهد بود و مردم بر طبق آن آداب رفتار خواهند کرد.

آنگاه پس از معرفي بيشتر امام زمان، عليه السلام، مي فرمايند:

للقائم منّا غيبة امدها طويل...

براي قائم ما دوره غيبتي هست که مدت آن طولاني خواهد بود.

بالاخره در روايتي ديگر اصبغ بن نباته مي گويد:

روزي به خدمت علي بن ابي طالب، عليه السلام، رسيدم با کال تعجب ديدم آنحصرت در درياي فکر غوطه ور است، عرض کردم يا اميرالمؤمنين مگر اتفاقي افتاده است که اينگونه نگران به نظر مي رسيد؟ حضرت فرمودند: درباره فرزندي که از نسل من بعدها به دنيا خواهد آمد فکر مي کردم. او يازدهمين فرزند من است او مهدي ماست که زمين را پس از آنکه از ظلم و ستم پر شده است با عدل و داد پر خواهد ساخت. براي او دوران غيبت و سرگرداني خواهد بود که عده اي در آن ايام از حق منحرف مي شوند...

و بر طبق روايت ديگري در اشاره به طولاني بودن دوره غيبت مي فرمايند:

دوره غيبت آن حضرت به اندازه اي طولاني خواهد بود که افراد ناآشناي به مصالح الهي بگويند: »براي خداوند نيازي در آل محمد، صلّي اللَّه عليه وآله، نيست«

يعني اگر از آل محمد، صلّي اللَّه عليه وآله، کسي در روي زمين وجود داشت تاکنون بايد ظهور مي کرد و به اين نابسامانيها پايان مي داد.

و در ضمن سخنان ديگري در توصيف دوره غيبت فرموده اند:

وقتي که امام غايب از فرزندان من از چشم مردم پنهان شد افراد از حدود شرع خارج مي شوند و اغلب مردم گمان مي کنند که حجت خدا از بين رفته است و امامت باطل شده است سوگند به خدا در چنين دوره اي حجت خدا در بين آنهاست در کوچه و بازار رفت و آمد مي کند و سخنان آنها را مي شنود... او مردم را مي بيند ولي آنها تا زمان معيني قادر به رؤيت او نيستند...



حکمتهاي غيبت

براي غيبت امام زمان، عليه السلام، علت و حکمتهاي زيادي در روايات اهل بيت، عليهم السلام، ذکر شده است که در مجموعه روايات حضرت علي، عليه السلام، در اين باره به چند مطلب به عنوان علت و حکمت غيبت اشاره شده است که اين بخش را با ذکر آن موارد به پايان مي بريم:

1- ليغيبنّ عنهم تمييزاً لاهل الضلالة...

او از ديده ها پنهان خواهد شد تا گمراهان شناخته شوند.

2- و اعلموا أنّ الأرض لا تخلوا من حجة للّه و لکن الله سيعمي خلقه منها بظلمهم و جورهم و إسرافهم علي أنفسهم...

بدانيد که زمين از حجت الهي خالي نخواهد بود ولي خداوند مردم را به خاطر ظلم و ستمي که مرتکب مي شوند و زياده روي که در حق خود انجام مي دهند بزودي از ديدن حجت الهي محروم خواهد ساخت.

3- إنّ للقائم منّا إذا قام لم يکن لأحد في عنقه بيعة فذلک تخفي ولادته و يغيب شخصه.

همانا وقتي قائم ما قيام کند، بيعت کسي در گردن او نخواهد بود به اين جهت (براي اينکه بيعت کسي در گردن او نباشد) تولد او به صورت پنهاني انجام مي گيرد و بعد جسم او از چشم مردم نهان خواهد شد.

4- باضطهادکم ولدي...

امام، عليه السلام، به مناسبتي وقايع غيبت و پيشامدهاي آن را شبيه به حوادثي که براي قوم حضرت موسي، عليه السلام، پيش آمد معرفي مي نمايند. آن حضرت در علت وقوع مسأله غيبت مي فرمايند:

سرگرداني و تحيّر شما در دوره غيبت امام زمان، عليه السلام، چندين برابر سرگرداني قوم حضرت موسي، عليه السلام، خواهد بود و آن در اثر ظلم و ستمهايي که بر فرزندان من روا خواهيد داشت بوقوع مي پيوندد.

5- خائفاً مغموراً لئلا يبطل حجج الله و بيّناته...

خداوند حجت خود را ولو در حال هراس در پشت پرده غيبت حفظ خواهد کرد تا براهين حق و نشانه هاي روشن او (در هدايت و راهنمايي به صراط مستقيم) از ميان نرود...

نتيجه آن که بر طبق اين بخش از روايات علي، عليه السلام، اموري چون: مشخص گشتن اهل ضلالت و گمراهي از اهل هدايت، ظلم و تعدي به حقوق ديگران، در امان ماندن امام، عليه السلام، از بيعت با ستمگران، حفظ جان حجت الهي، امتحان مردم و... از جمله حکمتهاي غيبت امام زمان، عليه السلام، هستند.

در دوره غيبت کبري براي منتظران واقعي تکاليف زيادي ذکر شده است که يکي از مهمترين اين وظايف کسب معرفت به امام زمان، عليه السلام، است. همانطور که در انجام هر کاري آشنايي با کم و کيف و ابعاد مختلف آن کار يک امر ضروري به حساب مي آيد به همين نسبت در زمان غيبت نيز آشنايي با ويژگيهاي فرهنگ مهدويت لازم است. کتاب حاضر که مجموعه مطالب آن در ضمن يک مقدمه و سه فصل و سيصد و هفت صفحه به شرح زير تنظيم و ارايه شده است به دنبال مباحث مختصري درباره نظريه ها و تئوريهاي موجود در زمينه آينده بشريّت توضيحات لازم در تبيين مفهوم لغوي و اصطلاحي »حجت« به چشم مي خورد. در فصل اول که تحت عنوان »نياز انسان به حجت و لزوم آن« به نگارش درآمده است مباحثي چون: ادله عقلي اثبات حجت، ضرورت و راههاي شناخت حجت، دليلهاي نقلي اثبات حجت، ضرورت وجود حجت از ديدگاه نهج البلاغه، هميشگي و پيوستگي بودن حجت، استمرار و دائمي بودن حجت در نهج البلاغه و... بررسي مي گردد.

در فصل دوم يعني بخش حجتهاي بعد از رسول خدا، صلّي اللَّه عليه وآله، موضوعاتي نظير: خاتميت پيامبر، صلّي اللَّه عليه وآله، و علت انقطاع وحي - ويژگيهاي حجتهاي بعد از رسول خدا، صلّي اللَّه عليه وآله - راههاي شناخت ائمه، عليهم السلام، مسؤوليتهاي امام پس از پيامبر، صلّي اللَّه عليه وآله، - وظيفه مردم در برابر امام - تشکيل حکومت ديني و نسب ائمه اطهار، عليهم السلام، و... را در بر دارد.

در فصل سوم که آخرين بخش کتاب تحت عنوان »آخرين حجت« است پس از توضيحات مختصري درباره مضمون وصيت علي، عليه السلام، به کميل و معرفي گروههاي مختلف مردم فلسفه غيبت و تعداد ائمه اطهار و منزلت آنها - برخورد مردم با حجتهاي پس از رسول اکرم، صلّي اللَّه عليه وآله، و... و سپس مطالبي درباره نويد به حکومت مهدي، عليه السلام، و زمان ظهور - برخورد مردم در هنگام ظهور - جهت يابي انسان توسط حضرت مهدي، عليه السلام، مهدي و قرآن - جهان در آستانه ظهور - اولويتهاي سيره امام مهدي، عليه السلام، - جنگ سفياني، وجود مکاتب مختلف در عصر غيبت - پايان غيبت و صفات ياران مهدي، عليه السلام، و... با توجه به خطبه هاي نهج البلاغه به نگارش درآمده است.

درمقدمه اي که از طرف واحد تحقيقات مسجد مقدس جمکران براي کتاب حاضر نوشته شده است مي خوانيم: کتابي که پيش رو داريد ثمره تلاشي مختصر براي نماياندن چهره پر نور امام زمان، عليه السلام، از لابلاي سخنان نوراني مولاي متقيان، عليه السلام، است تحقيقي در واژگان حجيت و حجت مقدمه اي براي بررسي مقام و موقعيت ويژه حجت باقيه الهي حضرت بقيةالله، عجّل اللَّه تعالي فرجه، و برشماري ويژگيهاي اخلاقي و رفتاري او از نگاه اميرالمؤمنين، عليه السلام، است...