در لابه لاي مجموعه معارف ومسائل اسلامي بعضي از بخشها به لحاظ اهميت خاصي که دارد همواره مورد توجه انديشمندان واقع گشته ودر نتيجه رسالات و کتابهاي زيادي باهدف تبيين و پاسخ به شبهات وپرسشها در آن زمينه به نگارش درآمده است. بدون اغراق اين قبيل ازآثار امروزه جزء بهترين و نابترين منابعي هستند که اهل تحقيق مي توانند با استفاده از آنها به نيازهاي علمي و اعتقادي جامعه اسلامي مناسبترين پاسخ را ارايه دهند.



يکي از اين عرصه ها معارف مربوط به امام زمان، عليه السلام،است، که آثار گرانقدري در اين زمينه از علماي بزرگ اسلام اعم از شيعه وسني به جاي مانده است که هر يک ازآنها در نوع خود بسيار ارزشمندند بااين همه بعضي از آنها از اهميت بيشتري برخوردارند.



يکي از اين آثار جلد سيزدهم ازمجموعه 25 جلدي بحارالانوار (چاپ سنگي) است (6) که در ضمن سي وشش باب به تبيين معارف امام زمان ،عجل الله تعالي فرجه، مي پردازد ومهمترين ويژگي اين اثر آن است که مشتمل بر هزار و سيصد روايت ازاهل بيت عصمت، عليهم السلام،مي باشد. به عبارت ديگر مجموعه مطالب آن با استناد به سخنان پيامبراکرم، صلي الله عليه وآله وسلم، و ائمه اطهار، عليهم السلام، تنظيم و تدوين شده است، لذا مي توان آن را جزء قابل اعتمادترين آثار در موضوع مزبوربه حساب آورد. از آنجا که اين اثرمهم در اصل به زبان عربي نگارش يافته است، استفاده از آن براي اغلب افراد مشکل و يا حتي غير ممکن است.



اين امر موجب شده است که بعضي از علما در صدد برآيند تا آن رابه فارسي ترجمه کنند از جمله آنهاکتابي است تحت عنوان «مهدي موعود» که توسط يکي از علماي قرن سيزدهم به نام ميرزا محمدحسن اروميه اي ترجمه شده است. وي درمقدمه ترجمه خود در زمينه هدف وانگيزه ترجمه اين کتاب مي نويسند:«اينکه مجلد ثالث عشر بحارالانوار ازمابين کتب محتويه بر اخبار و آثارائمه اطهار، عليهم السلام، به سبب اشتمالش بر مطالب مهمه عليه(صلوات الله، عليهم) منفرد ممتازاست، حتي از کثرت ملاحت دوشيزگان مضامين آن عشاق قلوب به صداشتياق به سوي آنها در مد اعناق بوده بلکه عود دلها در مجمره آرزوي شاهد مقاصد آن مي سوخت و پروانه خاطرها در پاي شمع تمناي وصال عراسيش جان مي باخت ليکن به جهت غموض عبارات و عربيت کلماتش دست تمناي وامق افکار اکثر مردم به دامن وصال عذراي وي نمي رسيد وديده مجنون اوهامشان به مشاهده جمال ليلاي آن فايز نمي گردد... لهذا درعهد دولت.... به حسب الاشاره خلعت عربيت را از بر و دوش غواني معاني آن خلع به لغت فارس نقل نمودم به طرزي که تطابق مضامين ترجمه را بااصل کتاب در جميع ابواب مرعي ومنظور داشتم... اين کتاب بار اول درعهد قاجار و سپس در سال 1329 ق.در تهران به چاپ رسيد و چاپ اخيرآن به همت واحد تحقيقات مسجدمقدس جمکران در پانزدهم شعبان 1418 ق. در دو جلد و 1448 صفحه انجام گرفته است.



در بخشي از مقدمه واحدتحقيقات در تبيين بخشي ازويژگيهاي اين چاپ آمده است:



در چاپ حاضر علاوه بر دقتهاي لازم در امور ويراستاري و تنظيم ابواب، کوشش شده است نقيصه اي که در اصل کتاب شريف بحارالانوارو نيز ترجمه هاي ديگر... به نظرمي رسيد برطرف شده و با تطبيق متن احاديث با کتابهاي مصدر و ذکرنشاني دقيق هر حديث در آن کتاب راه تحقيق بيشتر در منابع و مصادراصلي بحارالانوار بر پويندگان هموار گردد.



در جلد اول اين کتاب که مشتمل برهفتصد و نود و دو صفحه است بيست و نه باب به شرح ذيل به چشم مي خورد.



باب اول: ولادت با سعادت مهدي ،عجل الله تعالي فرجه، و احوال مادرش



باب دوم: بيان نامها و لقبها وکنيه هاي حضرت مهدي ،عجل الله تعالي فرجه



باب سوم: نهي از به زبان آوردن نام حضرت مهدي ،عجل الله تعالي فرجه



باب چهارم: صفات حضرت مهدي ، عجل الله تعالي فرجه، وعلامات و نسب او



باب پنجم: آياتي که به قيام حضرت قائم ، عجل الله تعالي فرجه،تاويل شده است



باب ششم: نصوصي که ازخداوند و اباي کرام حضرت قائم ،عجل الله تعالي فرجه، در خصوص آن حضرت وارد شده است لازم به تذکراست که مجموعه مطالب اين باب دربيست و پنج بخش تنظيم و ارائه شده است.



باب هفتم: اخباري که ازاميرالمؤمنين، عليه السلام،درخصوص قائم، عليه السلام، واردشده است



باب هشتم: اخباري که درخصوص حضرت مهدي ،عجل الله تعالي فرجه، از امام حسن وامام حسين، عليهماالسلام، وارد شده است



باب نهم: اخباري که درخصوص حضرت مهدي ، عجل الله تعالي فرجه،از علي بن الحسين، عليه السلام، واردشده است



باب دهم: اخباري که درخصوص حضرت مهدي ، عجل الله تعالي فرجه،از امام باقر، عليه السلام، وارد شده است



باب يازدهم: اخباري که درخصوص حضرت مهدي ،عجل الله تعالي فرجه، از امام صادق،عليه السلام، وارد شده است



باب دوازدهم: اخباري که درخصوص حضرت مهدي ،عجل الله تعالي فرجه، از امام کاظم،عليه السلام، وارد شده است



باب سيزدهم: اخباري که درخصوص حضرت مهدي ،عجل الله تعالي فرجه، از امام رضا،عليه السلام، وارد شده است



باب چهاردهم: اخباري که درخصوص حضرت مهدي ،عجل الله تعالي فرجه، از امام محمدتقي، عليه السلام، وارد شده است



باب پانزدهم: اخباري که درخصوص حضرت مهدي ،عجل الله تعالي فرجه، از امام هادي وامام عسکري، عليهماالسلام، واردشده است.



باب شانزدهم: اخباري که از اهل کهانت درخصوص حضرت مهدي ،عجل الله تعالي فرجه، وارد گرديده است



باب هفدهم: ادله اي که شيخ طوسي، رضوان الله تعالي عليه، دراثبات غيبت آن حضرت در کتاب غيبت ذکر نموده



باب هيجدهم: اخباري ک دلالت دارد بر وجود سنن و شيوه انبياء درحضرت مهدي، عجل الله تعالي فرجه،و استدلال بر غيبت او



باب نوزدهم: اخبار معمرين براي رفع استبعاد مخالفين طول غيبت قائم، عليه السلام



باب بيستم: معجزاتي که ازحضرت مهدي، عليه السلام،ظاهرگرديده و بعضي از احوال او وسفرايش



باب بيست و يکم: احوال سفرايي که در زمان غيبت صغري بين شيعيان و حضرت قائم، عليه السلام،واسطه بودند



باب بيست و دوم: احوال کساني که به دروغ ادعاي سفارت حضرت مهدي، عجل الله تعالي فرجه، رانمودند



باب بيست و سوم: ذکر احوال کساني که حضرت مهدي ،عجل الله تعالي فرجه، را ديده اند



باب بيست و چهارم: خبر سعدبن عبدالله و ديدن او حضرت قائم،عليه السلام، را و پرسيدن مسائل خودرا از آن حضرت



باب بيست و پنجم: بيان علت غيبت حضرت مهدي و کيفيت بهره مند شدن مردم از او در زمان غيبت آن حضرت



باب بيست و ششم: بيان امتحان شيعه در ايام غيبت و نهي از تعيين وقت ظهور وقوع بداء و درخصوص وقت آن



باب بيست و هفتم: بيان فضيلت وثواب انتظار فرج و مدح شيعيان درزمان غيبت و آنچه که انجام آنها دراين زمان سزاوار است



باب بيست و هشتم: بيان کساني که در غيبت کبري ادعاي ديدن آن حضرت را کرده اند و اينکه آن حضرت به بيان خلايق مي آيد وايشان را مي بينند



باب نادر: در احوال کساني که آن حضرت را در ايام غيبت کبري نزديک به زمان ما ديده اند



در پايان هم فهرست آيات به طورتفصيلي ارايه شده است.



در جلد دوم که مشتمل بر ششصدو پنج صفحه است تعدادهفت باب به شرح زير آمده است:



باب بيست و نهم: علامات ظهورحضرت مهدي، عليه السلام، خروج سفياني و دجال...



باب سي ام: بيان ظهور حضرت مهدي ، عجل الله تعالي فرجه، و آنچه بر خروج او دلالت مي کند و...



باب سي و يکم: بيان سيرت وکيفيت رفتار و اخلاق و عدد اصحاب حضرت مهدي، عجل الله تعالي فرجه



باب سي و دوم: بيان چيزهايي که بنا بر روايت مفضل بن عمر در ايام ظهور آن حضرت شدني است



باب سي و سه: در بيان رجعت ائمه اطهار، عليهم السلام



باب سي و چهارم: ذکر خلفاي حضرت مهدي، عليه السلام، و اولاداو و احوالي که بعد از آن حضرت واقع مي شود



باب سي و پنجم: توقيعاتي که ازطرف آن حضرت صادر شده است.



آخرين صفحات اين جلد هم به فهرست آيات اختصاص دارد.



پي نوشتها:

1. اين مجلد از بحارالانوار در چاپهاي جديدشامل جلدهاي 51 و 52 و 53 از مجموعه 110 جلدي مي باشد.

2. مهدي موعود، ص 19 - 20.

3. همان، ص 18.