مرحوم ملا احمد نراقي که از اساتيد شيخ انصاري است، در کتاب مناهج الاحکام مي فرمايد: بعضي از علماي اماميه، قول و فعل معصوم را که در خواب صادر شود حجت دانسته اند، امّا اکثريت قريب به اتفاق علما بر خلاف اين قول مشي نموده اند. آنچه بر عدم حجّيت آن دلالت دارد يکي اصل است و ديگري اخبار.

در روايت حسنه ابراهيم بن هاشم وارد شده که امام صادق عليه السلام در جواب سائلي که از افسانه خوابِ ابيّ بن کعب سئوال نموده فرمود:

ان دين اللَّه أَعزّ أن يري في النوم.

امر دين عزيزتر و والاتر از اين است که بخواهيم با خواب آن را سامان دهيم.

و در حديث ديگر وارد شده است که رؤيا بر سه بخش است: بخشي بشارت از خدا است براي مؤمن؛ و بخش ديگر به وحشت افکندن مؤمن توسط شياطين است؛ و بخش سوم تجسّم خيالات نفساني است (اضغاث احلام).

اخبار زيادي به اين مضمون وارد شده و قرآن به آن ناطق است، سپس مي فرمايد: وقتي امر خواب بر اين مبنا استوار است، چگونه خواب رحماني را از روياي شيطاني مي توان جدا کرد؟

امّا طرفداران حجّيت خواب، به روايتي استدلال کرده اند که از پيامبرعليه السلام به ما رسيده است:

من رآني في المنام فقد راني فإنّ الشيطان لايتمثّل بي. [1] .

هر کسي پيامبرعليهم السلام را در خواب ديد آن رؤيا حقيقت دارد، زيرا شياطين به صورت آن حضرت مجسّم نمي شوند.

آنگاه مرحوم نراقي چنين جواب مي دهد: ديدار معصوم در خواب فرع آن است که او را در بيداري ديده باشيم، و گر نه چگونه مي توان گفت: آنکه را در خواب ديده معصوم است.

و سرانجام مي فرمايد: آنچه مسلّم است حجّيت کلام معصوم است در بيداري و وضع عادي، نه در خواب [2] و رؤيا. و روايات ديگر را هم توجيه کرده و سرانجام، قول مشهور (عدم حجيت) را پذيرفته است.

مرحوم ميرزاي قمي نيز در کتاب قوانين مسئله را طرح و حجيت آن را مردود دانسته است. [3] .

علامه حلّي در جواب سائل - سيّد مهنّا - دستورات رؤيايي معصوم را به دو دسته تقسيم کرده است:

1 - دستوراتي که خلاف ظواهر کتاب و سنّت است.

2 - دستوراتي که موافق کتاب و سنت است.

گروه اوّل را مردود دانسته، و گروه دوم را جائز العمل گرفته است نه واجب، وصاحب حدائق نيز قول [4] علامه را قبول کرده است.

در هر حال مسئله گسترده تر از آن است که دراين نوشتار جوانب آن مورد بررسي قرار گيرد، امّا پويندگان بحث مي توانند به بحارالانوار و مصابيح الانوار و دار السلام حاجي نوري مراجعه کنند.

اختلاف در جايي است که رؤيا و مکاشفه بر خلاف عقل و کتاب و سنّت نباشد، و از طرفي هم انسان قطع و يا اطمينان به صحّت آن پيدا نکند.