بيعت با حضرت مهدي


اولين اقدام حضرت مهدي عليه السلام در ابتداي ظهور گرفتن بيعت از ياران خود است. «بيعت» واژه عربي از ريشه (ب ي ع) به معناي خريد و فروش و ايجاب و قبول بيع و در اصطلاح بر هم زدن کف دست راست از طرفين به نشانه ختم معامله و تسليم است و نيز به هر عمل و رفتاري اطلاق مي شود که شخص به وسيله آن فرمانبرداري خود را از شخص ديگر و سرسپردگي در برابر امر و سلطه او نشان دهد.

شايد اطلاق کلمه «بيعت» به اين معنا، از اين جهت بود که هر يک از دو طرف، تعهّدي همچون دو معامله گر در برابر ديگري مي کردند؛ بيعت کننده حاضر مي شود تا پاي جان و مال و فرزند در راه اطاعتِ او بايستد و بيعت پذير نيز حمايت و دفاع او را بر عهده مي گيرد.

قرائن نشان مي دهد که بيعت از نوآوري هاي مسلمين نيست؛ بلکه سنتي بوده که قبل از اسلام در ميان عرب رواج داشت و به همين دليل در آغاز اسلام - که طائفه «اوس» و «خزرج» درموقع حج از مدينه به مکه آمدند و با پيامبر اسلام صلي الله عليه وآله در عقبه بيعت کردند - برخورد آنها با مسأله بيعت، برخورد با يک امر آشنا بود، بعد از آن نيز پيغمبر گرامي اسلام صلي الله عليه وآله در فرصت هاي مختلف با مسلمانان تجديد بيعت کرد.

پيامبر اسلام صلي الله عليه وآله بيعت زنان را نيز مي پذيرفت، اما نه از طريق دست دادن؛ بلکه دستور مي داد ظرف بزرگي از آب حاضر کنند. سپس آن حضرت دست خود را در يک طرف ظرف فرو مي برد و زنان بيعت کننده در طرف ديگر.

گفتني است در مورد پيامبرصلي الله عليه وآله و امامان معصوم عليهم السلام - که از سوي خدا نصب مي شوند - نيازي به بيعت نيست؛ يعني، اطاعت پيامبرصلي الله عليه وآله و امام معصوم عليه السلام منصوب از سوي او، واجب است؛ خواه بر کساني که بيعت کرده يا نکرده باشند.

و به تعبير ديگر لازمه مقام نبوّت و امامت، وجوب اطاعت است؛ همان گونه که قرآن مي فرمايد: «يَا اَيُّها الَّذِينَ آمَنُوا اَطيعُوا اللّهَ وَاَطِيعُوا الرَّسُولَ وَأُولِي الاَمْرِ مِنْکُمْ». [1] اي کساني که ايمان آورده ايد، خدا را اطاعت کنيد و پيامبر و اولياي امر خود را [نيز] اطاعت کنيد.

حال اين پرسش پيش مي آيد که اگر چنين است پس چرا پيامبرصلي الله عليه وآله از ياران خود يا تازه مسلمانان، بيعت گرفت که دو نمونه آن (بيعت رضوان و بيعت با اهل مکه) در قرآن صريحاً آمده است. [2] .

پاسخ اينکه بدون شک اين بيعت ها يک نوع تأکيد بر وفاداري بوده که در مواقع خاصي انجام مي گرفته است؛ مخصوصاً براي مقابله با بحران ها و حوادث سخت از آن استفاده مي شده است تا در سايه آن روح تازه اي در کالبد افراد دميده شود. البته همين امر در بيعت با حضرت مهدي عليه السلام خواهد بود که جنبه تأکيد بر وفاداري دارد. يکي از کارهاي نخست حضرت مهدي عليه السلام هنگام ظهور بيعت با ياران خود است. اين بيعت در مسجد الحرام و بين رکن و مقام صورت مي گيرد. [3] همچنين در روايات فراواني نقل شده که اولين بيعت کننده با حضرت مهدي عليه السلام، جبرئيل آن فرشته مقرب الهي است.

امام باقرعليه السلام در ضمن روايتي مي فرمايد: «... پس نخستين کسي که با او بيعت کند، جبرئيل است. سپس آن 313 نفر [بيعت مي کنند]...». [4] پس از اين بيعت ويژه، حضرت مهدي عليه السلام با ديگر ياران خود بيعت خواهد نمود.


پاورقي

[1] نساء (4)، آيه 59.

[2] ر.ک: سوره فتح (48)، آيه 10 و 18.

[3] کتاب الغيبة، 476، ح 502.

[4] الغيبة، ص 314؛ روضةالواعظين، ص 290؛ ر.ک: الفتن، ص 183.